WSPOMNIENIA Wybór i opracowanie RYSZARD DYLIŃSKI MARIAN FLEJSIEROWICZ STANISŁAW KUBIAK Wsłęp CZESŁAW ŁUCZAK WP 1976, str. 612, stan db (przykurzona i podniszczona znacznie obwoluta) [...] Stałem bezradny wśród członków tej niemieckiej rodziny, ale wyraźnie słyszałem pogardliwy szept dzieci Alisata: „Pollacke!" (...) Ze zmęczenia i głodu ledwo trzymałem się na nogach [...] Dostałem lichą derkę, prześcieradło, poduszkę 1 surowe przykazanie, aby rano na zawołanie natychmiast wstać, po czym bauer [...] pokazał mi [...] miejsce do spania [...] weszliśmy na strych [...] Tutaj, dotykając stromizny dachu, stała prycza [...] Od zaśnieżonych i oblodzonych dachówek (...) wiał przenikliwy mróz (...) spojrzałem na swoje wygnojone spodnie, całkowicie przemoczone obuwie (...) i poczułem gorycz samotności. Ogarnęła mnie rozpaczliwa tęsknota za rodzinnym domem [.. Nie przypuszczałem wtedy, że na tym stryszku spędzę dwie zimy (...) Ten kąt był dla mnie jedynym miejscem spokoju i schronieniem przed nienawistym wzrokiem Niemców. Alfons Juraszek (...) Razem z nami pracowała w Rehfelde rodzina polska. Nazywali się Wilkowie (...) Włodarz „Wojtek" upatrzył sobie szczególnie w Wilkach obiekt ustawicznych szykan i prześladowań (...) Dorastające dzieci patrzyły bezsilne jak zwyrodniały i zaślepiony nienawiścią do Polaków Niemiec okłada kijem matkę czy ojca. Wilk był już człowiekiem bardzo schorowanym. W Rehfelde zakończył swój żywot (...) zresztą nie on jeden z Polaków rozstał się z życiem w latach niewolniczej poniewierki w obcym, wrogim kraju. Pamiętam kilka takich bolesnych polskich pogrzebów. Antoni Bryliński (...) Pewnego dnia wyznaczono nas. że pójdziemy do sąsiedniej wsi, gdzie odbędzie się sąd nad „polskim bandytą" (...) było już tam wielu spędzonych polaków (...) wyprowadzono bardzo pobitego chłopaka. Nas ustawiono w czworobok. Za nami stanęli żołnierze z karabinami [_.] odczytali wyrok skazujący młodego Polaka na karę śmierci przez powieszenie (...) ośmielił się on uderzyć Niemca (...) Młody Polak zachowywał się bohatersko. Nie płakał. Był do końca odważny. Kiedy (...) zawisł (...) ..nadludzie" zwrócili się do nas z nauką, że taki los spotka każdego Polaka, który ośmieli się podnieść rękę na Niemca (...) Byliśmy ledwie przytomni (...) Na koniec położono denata na ziemi i gestapowcy zaczęli zmuszać nas do brania po zamordowanym ..pamiątek". Rozdano po kawałku jego spodni, marynarki koszuli (...) i zapowiedziano, że nie wolno tego wyrzucać; ma to nam przypominać, co nas czeka, jeżeli nietylkodlamoli nie będziemy posłuszni władzy niemieckiej. [...] Za drutami stali radzieccy żołnierze. Byli zakurzeni i zmęczeni, ale spojrzenia ich wyrażały taką samą jak nasza radość (...) Przez druty podawaliśmy im ręce, dotykaliśmy ich szarych płaszczy i czapek z czerwonymi gwiazdami. Każdy z nas starał się uwierzyć w realność tej chwili (...) Ludzie klęczeli, głaskali i oblewali łzami radości ręce żołnierzy radzieckich, te ręce, które przyniosły nam upragnioną wolność. Zapomnieliśmy o głodzie. Każdy rzucał się na szyję drugiemu (...) Przyszła wytęskniona wolność! Henryka Sławińska Wstęp: Wywóz ludności polskiej na roboty przymusowe do Rzeszy i jej położenie (1939—1945) — Czesław Łuczak Od autorów wyboru . HENRYK ADAMCZEWSKI Pięć długich lat w Teltow BARBARA ADAMKIEWICZ Nie chciałam zasilić niemieckiej rasy . RYSZARD BOROWIEC Opowieść matki ANTONI BRYLIŃSKI Rehfelde LEON BUDNY Byłem jeńcem-robotnikiem STANISŁAW CICHY Kolonia — Hilden — Bocholt — Kalkum — Stockum ZENON DAROS Odrąbany palec HALINA DENGLER „P" 2039 JANINA DĘBICKA MALIŃSKA Miałam wtedy 19 lat TADEUSZ DOMAŃSKI Sam się ratuj IRENA DRELISZAK Wspomnienia z dzieciństwa STEFAN FIKUS Ze stalagów na roboty przymusowe JULIA GAWRYŁKIEWICZ-KODELSKA Z Powstania Warszawskiego na roboty przymusowe do Rzeszy HENRYK GRYGIEL Robotnik numer 26 964 FELIKS GRYGIER Niewolnicza praca dla wroga ALFONS JURASZEK U pierwszego szefa JOZEFA KACZMAREK Służba w niemieckim domu SEWERYN KOWALCZYK Moja gehenna MIECZYSŁAWA KOWALlNSKA-RADOSZ W wędzarni ryb WŁADYSŁAW KRUPIŃSKI Pod przemocą okupanta JÓZEF KRZYWONOS „Ochotnicy" IRENA MACKIEWICZ Pogrzeb STANISŁAW MANN W przemyśle lotniczym STEFAN MICHALAK W kopalni rudy żelaza MARIAN NIEDŹWIEDZIŃSKI Z licealisty — parobkiem u „nadludzi" HENRYK NOWACZYK U bauera JULIAN NOWAK Z obozu do obozu MARIAN SALITA Moje ucieczki HENRYKA SŁAWIŃSKA „Sławińska mit Kind"
|